– Pomoc dla uchodźców i praworządność powinny być traktowane w sposób rozłączny, ale nie zmienia to faktu, że kryzys praworządności w Polsce nadal trwa i instytucje europejskie nie powinny na to przymykać oczu. Sądzę, że Unia Europejska powinna robić wszystko w zakresie pomocy dla uchodźców z Ukrainy, ale też wywierać presję na rząd, żeby zostały przywrócone zasady praworządności. Agresja rosyjska powinna być sygnałem dla świata zachodniego, co się dzieje z państwem, które odchodzi od trójpodziału władzy, a ta znajduje się w rękach jednego człowieka – z Michałem Wawrykiewiczem, adwokatem z inicjatywy „Wolne Sądy” o wojnie na Ukrainie w kontekście kryzysu praworządności rozmawia Michał Ruszczyk.
Michał Ruszczyk: Od kilkunastu dni w Ukrainie trwa wojna. Polskie społeczeństwo pomaga uchodźcom podczas, gdy rząd przypisuje sobie wszystkie zasługi. Jak Pan ocenia tę sytuację?
Michał Wawrykiewicz: Rzeczywiście polskie społeczeństwo i organizacje pozarządowe zdają egzamin. Natomiast organy państwa nie przygotowały się do tej sytuacji, która była do przewidzenia od jesieni ubiegłego roku, gdyż wywiad amerykański informował, że Putin szykuje się do inwazji na Ukrainę. Można było przewidzieć, że po rozpoczęciu konfliktu Ukraińcy zaczną uciekać do Polski, ale odpowiedniej logistyki nie przygotowano, a rządzący bazują na pracy obywateli i NGOS-ów.
Oprócz tego brakuje odpowiednich przepisów prawa, a sytuacja jest trudna, ale można było się przygotować.
Unia Europejska zadeklarowała, że przekaże państwom, które przyjmują uchodźców z Ukrainy pół miliarda euro. Czy w Polsce fundusze te powinny być monitorowane, zwłaszcza że kryzys praworządności nadal się nie skończył?
Oczywiście, że tak, ale w tej kwestii jest problem, bo rzeczywiste kontrolowanie funduszy, które napływają do Polski, może dokonać jedynie niezależna prokuratura lub sąd. Niestety prokuratura została podporządkowana przez rządzących i trudno liczyć, żeby organ ten zajmował się sprawami, w które będą zamieszani rządzący, bo to oznaczałoby postawienie zarzutów. Tego sobie nie wyobrażam.
Drugi problem to sądownictwo, które zostało sparaliżowane, a w przypadku niektórych izb Sądu Najwyższego całkowicie podporządkowane. Należy podkreślić, że w obecnej sytuacji Izba Cywilna, w której zasiadają w większości neo-sędziowie mogłaby mieć olbrzymią rolę. W sądach powszechnych sytuacja jest podobna, a więc resumując system, który mógłby kontrolować wydatki nie daje gwarancji, że decyzje będą bezstronne. Dlatego Unia Europejska powstrzymuje się z przekazaniem Polsce Funduszu Odbudowy, gdyż ma wątpliwości.
W jaki sposób fundusze te powinny zostać objęte kontrolą? Czy wystarczy reguła „pieniądze za praworządność”? A może powinien powstać inny mechanizm?
Mechanizm warunkowości, który funkcjonuje i został pozytywnie oceniony przez TSUE daje możliwość prewencyjnego wstrzymywania wypłacania pieniędzy do danego kraju, jeśli są wątpliwości, co do standardów. Natomiast w okolicznościach, w których fundusze są przekazane, to sytuacja z punktu widzenia instytucji europejskich jest trudniejsza. Mianowicie w Polsce nie ma skutecznego systemu ochrony wydatkowania pieniędzy, o czym już powiedziałem, i instytucje europejskie w takiej sytuacji nie mają gwarancji, że zostaną one wydane w sposób właściwy, a nikt nie będzie mógł tego skontrolować.
Co instytucje europejskie mogą jeszcze zrobić w obecnej sytuacji? Czy mogą same kontrolować sposób w jaki polski rząd będzie wydawał pieniądze w celu pomocy uchodźcom?
Jeżeli chodzi o Fundusz Odbudowy, który został wstrzymany ze względu na niespełnianie przez Polskę standardów praworządnego państwa – w tej kwestii rządzący nie chcą zakończyć tego konfliktu i wykonać wyroków sądów europejskich, które mówią, co należy zrobić, żeby te środki zostały wypłacone. Mianowicie: likwidacja Izby Dyscyplinarnej, neo-KRS i przywrócenie sędziów, którzy zostali niesłusznie odsunięci od orzekania. Brak tych działań powoduje, że system sądownictwa cały czas jest sparaliżowany.
Mam nadzieję, że Unia Europejska być może wdroży nowe mechanizmy, bo istnieją obawy, że pieniądze zamiast na pomoc uchodźcom zostaną przeznaczone na cele polityczne rządzących.
Czytasz nas? Podobają Ci się zamieszczane przez nas treści?
Wesprzyj nas swoją wpłatą.
Wpłacając pomagasz budować Crowd Media – wolne media, które patrzą władzy na ręce.
POLUB NAS NA FACEBOOKU
